Me, Myself & I

2 Timotheüs 3:1-5 1 Weet wel, dat er in de laatste dagen zware tijden zullen komen: 2 want de mensen zullen zelfzuchtig zijn, geldgierig, pochers, vermetel, kwaadsprekers, aan hun ouders ongehoorzaam, ondankbaar, onheilig, 3 liefdeloos, trouweloos, lasteraars, onmatig, onhandelbaar, afkerig van het goede, 4 verraderlijk, roekeloos, opgeblazen, met meer liefde voor genot dan voor God, 5 die met een schijn van godsvrucht de kracht daarvan verloochend hebben; houd ook dezen op een afstand. Zomaar een Bijbeltekst die een omschrijving geeft van een aantal persoonlijke eigenschappen van de mens? Of een hele gerichte omschrijving van de aardse mens als het einde dichterbij komt? Wat voor mij zeker is, is dat een bepaalde geestesziekte steeds vaker de kop op steekt. Steeds vaker kom ik mensen tegen waarbij mijn voelsprieten overeind gaan staan. Weet jij al waar ik het over heb? Narcisme: Een pervasief patroon van grandiositeit (in fantasie of gedrag), behoefte aan bewondering en gebrek aan empathie, beginnend op jongvolwasssen leeftijd en aanwezig in uitlopende contexten, zoals blijkt uit vijf (of meer) van de volgende kenmerken: Heeft een opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid. Is gepreoccupeerd met fantasieën over grenzeloos succes, grenzeloze macht, genialiteit, schoonheid, of ideale liefde. Gelooft dat hij of zij "bijzonder" en uniek is en alleen kan worden begrepen door, of moet omgaan met, andere bijzondere mensen of mensen met (of instellingen) een hoge status. Heeft excessieve behoefte aan bewondering. Heeft het gevoel bijzondere rechten te hebben. Exploiteert anderen. Heeft gebrek aan empathie: is niet bereid de gevoelens en behoeften van anderen te erkennen of zich ermee te identificeren. Is vaak afgunstig op anderen of gelooft dat anderen afgunstig zijn op hem of haar. Toont zich arrogant of hooghartig in houding of gedrag. (bron: https://hulpgids.nl/informatie/ziektebeelden/persoonlijkheidsstoornissen/cluster-b/narcistische-persoonlijkheidsstoornis ) Om te begrijpen hoe een narcistisch persoon naar de wereld (en dus naar mij) kijkt ging ik speuren op internet en kwam een interessant stuk tegen. Hierin worden 14 basisgedachten / kernwaarden van een narcist omschreven. Nu ik deze automatische gedachten ken, begrijp ik veel beter hoe iemand met deze stoornis naar de wereld kijkt. Deze punten van automatische gedachten zijn: Ik ben een erg bijzonder persoon. Omdat ik boven anderen uitsteek, heb ik recht op een voorkeursbehandeling. Ik ben niet gebonden aan de regels, die wel gelden voor anderen. Het is erg belangrijk om erkend, geprezen en bewonderd te worden. Als anderen geen respect tonen voor mijn speciale status, moeten ze daarvoor ‘bestraft’ worden. Anderen moeten in al mijn behoeften voorzien. Anderen moeten erkennen hoe bijzonder ik ben. Het is onverdraaglijk als ik het respect dat mij toekomt niet krijg, of als ik niet krijg waar ik recht op heb. Anderen verdienen de bewondering of rijkdom niet die ze krijgen. Anderen hebben niet het recht mij te bekritiseren. Behoeften van anderen mogen die van mij niet dwarsbomen. Aangezien ik zo talentvol ben, moeten anderen zich aanpassen ter ondersteuning van mijn carrière. Alleen mensen die zo briljant zijn als ik begrijpen mij. Ik heb alle reden om een grootse toekomst tegemoet te zien. (bron: https://www.adriaansprey.nl/wp-content/uploads/De-narcistische-persoonlijkheidsstoornis.pdf ) Het fundament is gelegd voor de rest van deze blog. Zoals ik al eerder beschreef zie ik steeds vaker dit type mens om mij heen. Natuurlijk voldoet niet iedereen aan de precieze definities zoals deze (door de mens) bedacht zijn, maar dat is een andere discussie. Wat me juist zorgen baart is dat er zoveel mensen te kampen hebben met deze eigenschappen. Met als gevolg: ze laten een spoor van vernieling achter. Relaties met dit type mens sneuvelen vroeg of laat altijd. Het lijkt soms wel of de route van de relatie met een narcist vrijwel altijd hetzelfde verloopt. Overigens kun je relatie hier in de brede zin opvatten: man/vrouw, vriend/vriendin, collega’s, vriendschap, (schoon) ouders, broers en zussen. Het verloop is als volgt: eerst wordt je in de watten gelegd en is alles mogelijk. Hierdoor wordt namelijk het vertrouwen gekweekt bij het slachtoffer. Maar in deze vertrouwensband zullen er altijd afhankelijkheden ingebouwd worden zodat de narcist (naderhand) de controle kan behouden. Alleen op het moment dat het goed gaat in een (vriendschappelijke) relatie zal je hier als slachtoffer niets of weinig van merken, immers is het leuk en gezellig. Ergens in de tijd komt er een omslagpunt, waarin deze kaarten worden gespeeld. Er doet zich een situatie voor waarin de narcist iets van je nodig heeft. Hij of zij heeft ondertussen allerlei afhankelijkheden gecreëerd waardoor jij moet meeveren en de narcist zijn of haar zin moet geven. Soms zijn het kleine voorvallen, soms heel groot, maar altijd gaat het erom dat de narcist zijn of haar wil/zin doordrukt. De eerste keren slik je het als slachtoffer maar vroeg of laat komt er een moment waarop je tegen gaat stribbelen. En dan? Dan laat de narcist zijn ware aard zien. Dit is het meest pijnlijke moment in de relatie. De narcist gaat zich ineens heel anders gedragen dan jij ooit hebt meegemaakt. Je schrikt hiervan, de situatie doet je pijn en je gaat op zoek naar begrip bij de narcist, want immers hebben jullie een (vriendschappelijke) relatie. Je probeert de situatie uit te leggen en je kwetsbaar op te stellen, maar na een goed gesprek begrijp je het weer: het ligt helemaal niet aan hem of haar, het ligt aan jou! Dit is precies het moment waarop het scheef gaat, want de narcist zal jou altijd het gevoel willen geven dat het aan jou ligt. Zijn of haar eigen straatje moet immers schoon blijven. Deze vicieuze cirkel kan zich talloze keren over tientallen jaren herhalen. Ik hoop en bid voor iedereen met dit type mens om zich heen dat ze op een dag de energie vinden om deze cirkel te doorbreken. Waarom? Omdat het jou als mens beschadigd. Je verliest je eigen identiteit en het zorgt ervoor dat je het vertrouwen in anderen langzaam (maar definitief) kwijtraakt. Het schijnt dat we nu (anno 2024) langzaam toegroeien naar de statistiek waarbij 1 op de 3 mensen in meer of mindere mate een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft. Los van alle benaderingen en feitelijkheden tot nu toe. Als we de Bijbel naast dit verhaal leggen, kunnen we dan concluderen dat God dit allang heeft zien aankomen? Is het niet zo dat alle eigenschappen van een narcist te herleiden zijn uit 2 Timotheüs 3:1-5? Hieronder heb ik punt voor punt getracht een omschrijving te geven. Vast niet compleet, maar probeer dit eens te plaatsen op een narcist in je omgeving. Zelfzuchtig Een opgeblazen gevoel van eigen belangrijkheid. Een narcist voelt zichzelf altijd belangrijker dan de ander in een relatie . Geldgierig Een narcist zal vaak vanuit materialistisch oogpunt zoveel mogelijk willen hebben, maar zelf zo min mogelijk willen investeren. Daarnaast speelt geld vaak een hele grote rol in het leven van een narcist. Pochers Iedereen moet weten hoe perfect het leven van de narcist is, de perfecte baan, het perfecte huis, het perfecte gezin, de meeste kleinkinderen etc. Tijdens een gesprek is er vaak geen aandacht voor de ander en kan de narcist ineens (vaak uit het niets) over zichzelf beginnen te praten. Vermetel (overmoedig) De narcist vindt zichzelf een zeer bijzonder mens. Kwaadsprekers De narcist is vaak afgunstig en achterdochtig op en naar anderen of gelooft dat anderen afgunstig zijn op hem of haar. Aangezien ze graag over zichzelf praten en iedereen aan hun kant proberen te krijgen, uiten ze hun achterdocht vaak door kwaadsprekerij over anderen. Aan hun ouders ongehoorzaam De narcist plaatst zichzelf boven anderen dus ook boven zijn of haar ouders. Als deze niet naar hun pijpen dansen, dan zijn ze per definitie niet meer passend. Ondankbaar De narcist geeft zichzelf bijzondere voorrechten en beschouwd deze ook als vanzelfsprekend. Het gevolg is vaak dat er geen dankbaarheid of nederigheid meer is. Alles draait om het eigen gewin en wat anderen hierin betekenen is voor hen vanzelfsprekend, want immers heeft de narcist altijd wel iets voor het slachtoffer gedaan wat hier tegenover zal staan. Een “bedankje” wordt altijd verwacht maar nooit zelf gegeven. Maar ohh wee als je een keer niet bedankt… Onheilig Alle beschreven gedachten van de narcist zijn precies het tegenover gestelde van hetgeen de Bijbel ons voorschrijft. Colossenzen 3:12 (HSV) Kleedt u zich dan, als uitverkorenen van God, heiligen en geliefden, met innige gevoelens van ontferming, vriendelijkheid, nederigheid, zachtmoedigheid, geduld. Liefdeloos Het doel van de narcist staat boven alles, dit betekent dat de narcist eerder als meedogenloos omschreven kan worden, maar in ieder geval zonder liefde. Dit staat los van de liefde voor zichzelf natuurlijk. Onvoorwaardelijke liefde voor anderen is vaak niet terug te vinden. Trouweloos De narcist zal geen trouwe persoon zijn binnen de relatie. Hij of zij zal “het geluk” vaak snel bij iets of iemand anders zoeken. Overspel, kortdurende vriendschappen en veel ruzies zijn veelvoorkomende situaties in het leven van de narcist. Lasteraars Als de narcist zijn/haar zin niet krijgt dan krijgt iedereen te horen hoe slecht jij het als slachtoffer hebt gedaan. Soms gaat dit zelfs de kant op van smadelijk en/of lasterlijk gedrag. Er wordt onterecht maar volledig bewust een negatief beeld over jou neergezet naar de buitenwereld. Spreuken 10:18 (HSV) Wie haat toedekt, heeft valse lippen, en wie een kwaad gerucht verspreidt, die is een dwaas. Onmatig Het leven van een narcist is altijd erger of heftiger dan de ander. Aanstellerig, geforceerd en overdreven gedrag komen veelvuldig voor. Onhandelbaar Er is vaak geen normaal gesprek met de narcist te voeren, tenzij je meegaat in zijn of haar gedachtegoed. Vaak ben je als slachtoffer enkel de toehoorder en geen gesprekspartner. Afkerig van het goede Wat is het goede? De Bijbel is hier heel duidelijk over. In de basis is het in een relatie belangrijk om eerlijk te kunnen en durven zijn naar elkaar, het gesprek aangaan wanneer er iets binnen een relatie niet goed gaat. Helaas staat een narcist niet meer open voor een gesprek als je kritisch naar hen bent. 1 Thessalonicenzen 5:21-22 (HSV) 21 Beproef alle dingen, behoud het goede. 22 Onthoud u van elke vorm van kwaad. Verraderlijk Het gevolg van het vertellen van de waarheid aan een narcist of tegen zijn of haar wil in gaan is dat ze zich als een ongeleid project kunnen gaan gedragen. Vernielingen, agressie, kwaadsprekerij het zijn allemaal dingen waardoor je zomaar verrast kunt worden na een ogenschijnlijke leuke vriendschap of relatie. Niets is wat het lijkt. Roekeloos Vaak zien we dat een narcist in het nauw rare sprongen maakt. Via allerlei manieren probeert de narcist alsnog zijn of haar zin te krijgen. Dit gebeurd vaak door gaslighting (emotionele manipulatie): het moment waarop jij het gevoel krijgt: Ben ik nou gek?! Opgeblazen Alles is en lijkt perfect aan de narcist, een opgeblazen persoonlijkheid. Dit is een lastig punt om te omschrijven. Het kan aan de positieve kant zitten waarbij de narcist altijd een vrolijke en amicale man of vrouw lijkt. Maar ook de negatieve kant komt veel voor: hierbij is de persoon altijd ziek en terneergeslagen. Immers zorgt dit vaak voor empathie bij het slachtoffer en hierdoor krijgt de narcist weer alle aandacht. De laatste 2 punten zijn gevoelig om te beschrijven. Natuurlijk kan enkel God in iemand z’n hart kijken. Wij (als mens) hebben deze mogelijkheid gelukkig niet. Ik heb een poging gedaan om ook deze 2 punten zo objectief mogelijk te omschrijven vanuit het narcistische gedachtegoed. Met meer liefde voor genot dan voor God Alles draait om de wil van de narcist. De wil van anderen is ondergeschikt aan die van hem of haar. Het doet bijna pijn om dit op te schrijven maar dus (waarschijnlijk) ook de wil van onze God, die ons liefheeft. Het is juist de focus op het eigen geluk en de eigen wil die centraal staat bij een narcist. Die met een schijn van godsvrucht de kracht daarvan verloochend hebben De narcist met de Bijbel onder zijn of haar arm kan levensgevaarlijk zijn voor de ware Christen. Inderdaad, hiermee suggereer ik zeker dat een narcist Jezus niet in zijn of haar hart kan hebben, maar zich wel gedraagt alsof dat zo is. Misschien zijn ze er zelf ook wel van overtuigd dat dit zo is. Maar hoe kan het dan gebeuren dat je je als mens zoals hierboven omschreven kunt gaan gedragen? In alles staat de eigen wil voorop dus hoe kan een narcist nederig zijn onder Hem. Dus er is zeker een schijn van Godsvrucht, maar in werkelijkheid… Filippenzen 2:9-10 - HSV 9 Daarom heeft God Hem ook bovenmate verhoogd en heeft Hem een Naam geschonken boven alle naam, 10 opdat in de Naam van Jezus zich zou buigen elke knie van hen die in de hemel, en die op de aarde, en die onder de aarde zijn. De conclusie is voor mij dat we voorzichtig moeten zijn met de mensen om ons heen. Laten we zelf niet te snel willen oordelen want je weet het simpelweg niet. Laten we vooral zelf in de spiegel blijven kijken. Wat staat er bij jou bovenaan? Staat God echt bovenaan? Kijkend naar mijzelf schaam ik me soms voor mijn eigen keuzes. Soms maak ik toch die ene financieel gedreven keuze en verval ik in angst om niet genoeg geld te hebben. Soms realiseer ik me achteraf dat ik een bepaalde keuze heb gemaakt zonder God in de keuze te betrekken. Hebben we dan niet allemaal een bepaalde mate van narcisme in ons? Of is het juist de kracht van God om hier in ieder geval achteraf nederig in te zijn en Hem om vergeving te vragen? In ieder geval: nu we dit allemaal weten is het einde van 2 Timotheüs 3 vers 5 misschien wel het allerbelangrijkste: houd ook dezen op een afstand . Kortom als Bijbelgetrouwe Christen moet je OOK deze mensen op afstand houden. God verteld ons hier al dat er bepaalde mensen zijn die je op afstand moet houden. Overigens betekent dit dus juist dat je voor hen moet bidden, zodat de narcist in jouw leven het licht van Christus ECHT mag zien en Hem als zijn of haar redder omarmt. Want enkel Zijn Geest kan de narcist doen inzien wat daadwerkelijk de Weg, de Waarheid en het Leven is.